تعیین آب مجازی محصولات زراعی و باغی مهم استان سیستان و بلوچستان

نظر به پراکنش مکانی اراضی حاصلخیر و منابع آبی محدود، نیل به امنیت آب و غذا با استعمال کشاورزی آبی در مناطق گرم و خشک، مستلزم اتخاذ الگوی کشتی مناسب می¬باشد. لذا در این پژوهش، روش تعیین مبادلات آب مجازی جهت یافتن بهترین الگوی کشت در استان سیستان و بلوچستان اتخاذ شد. بدین منظور، 44 محصول زراعی و باغی رایج کشت ¬شده در این استان، در شش کلاس شامل غلات، حبوبات، سبزیجات، دانه¬های روغنی، میوه¬ها و سیب¬زمینی (تنها محصول گروه محصولات فیبری)، تقسیم¬بندی شد. اطلاعات کشاورزی محصولات برگزیده، آمار هواشناسی 10 ایستگاه سینوپتیک استان، جمعیت، مصرف سرانه محصولات غذایی و قیمت آن¬ها طی 12 سال، در بازه زمانی 1379 تا 1390 جمع¬آوری شد. مقادیر نیاز آبی، آب مجازی کل، آب مجازی سبز، آب مجازی آبی و بیلان آب مجازی برای تمام محصولات برگزیده به تفکیک شهرستان و در تمام سال¬های مورد بررسی محاسبه شد. نتایج نشان داد که افزایش توان تولید محصولات نقش مهم¬تری در مقایسه با سطح زیرکشت در نیل به امنیت غذایی در این استان داشت. میزان افزایش سطح زیرکشت و کل محصولات تولیدی طی سال¬های مورد بررسی به ترتیب، 43 درصد و 118 درصد بود. عدم توجه به کشت محصولات درمکانی مناسب باعث افزایش متوسط آب مجازی در هر دو سطح شهرستان و استان (بین 0/53 تا 4/35 مترمکعب بر کیلوگرم) شد. آب مجازی آبی برای محصولات مختلف در سطح استان بین 91/3 تا 98/5 درصد از کل آب مجازی را شامل می¬شد که این مقادیر، وابستگی کشاورزی به آبیاری در منطقه مطالعاتی را نشان می¬دهد. با اتخاذ سه شاخص آب مجازی کل، ارزش واحد آب و نسبت آب مورد نیاز به آب مجاز در دسترس، از بین محصولات مورد بررسی، بهترین الگوی کشت برای استان به ترتیب، سیب-زمینی، سبزیجات، حبوبات، میوه¬ها، غلات و دانه¬های روغنی بود. بر اساس نتایج این پژوهش، تولید سبزیجات و سیب¬زمینی در هر دو سطح شهرستان و استان، به¬دلیل آب مجازی پایین و ارزش واحد آب بالا می¬تواند در حد قابل¬توجهی از فشار بر منابع آبی استان بکاهد.